ਬਲੇਹਾਨਾ ਵਿੱਚ ਗੰਜਾਪਨ ਰਹੱਸ: ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਬੁਲਢਾਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿਹਤ ਸੰਕਟ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 15 ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਸਨੀਕ ਅਚਾਨਕ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਵਾਲ ਝੜਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ‘ਗੰਜ ਵਾਇਰਸ’ ਹੋਣ ਦਾ ਡਰ ਸੀ, ਪਰ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਜਨਤਕ ਵੰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (PDS) ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਨ ਦੁਕਾਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੰਡੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਲੇਨੀਅਮ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ।
ਡਾ. ਹਿੰਮਤ ਰਾਓ ਬਾਵਸਕਰ, ਜੋ ਕਿ ਬਿੱਛੂ ਦੇ ਕੱਟਣ ਦੇ ਇਲਾਜ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਮੋਹਰੀ ਕੰਮ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ, ਨੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਬੁਲਢਾਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਵਾਲ ਝੜਨ ਦੇ ਇੱਕ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਭਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ। ਡਾ. ਬਾਵਸਕਰ ਦੀ ਖੋਜ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਨਤਕ ਵੰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (PDS) – ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਸੇਲੇਨੀਅਮ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਪਛਾਣ 15 ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਗੰਜੇਪਨ ਦੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਕਾਰਨ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ।
ਡਾ. ਬਾਵਸਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਬੁਲਢਾਣਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜਨਤਕ ਵੰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਣਕ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਭੋਨਗਾਓਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਦੇ ਘਰੋਂ ਕਣਕ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਲਏ। ਉਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਹੋਰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਾਂਗ ਗੰਜੇ ਹੋ ਗਏ। ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਸੇਲੇਨਿਅਮ ਲਈ ਕਣਕ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ।”
ਡਾ. ਬਾਵਸਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਕਣਕ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਠਾਣੇ ਵਿੱਚ ਵਰਨੀ ਐਨਾਲਿਟਿਕਸ ਲੈਬ ਨੂੰ ਭੇਜੇ। ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਸੇਲੇਨੀਅਮ ਦੀ ਆਮ ਮਾਤਰਾ 0.1 ਤੋਂ 1.9 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ – ਬਿਨਾਂ ਧੋਤੇ ਰਾਸ਼ਨ ਦੁਕਾਨ ਦੀ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਸੇਲੇਨੀਅਮ ਦਾ ਪੱਧਰ 14.52 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਸੀ, ਜੋ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਮ ਮਾਤਰਾ ਨਾਲੋਂ ਲਗਭਗ 8 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਅਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਨਾਲੋਂ 145 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਸੀ। ਧੋਤੀ ਕਣਕ ਵਿੱਚ, ਸੇਲੇਨੀਅਮ ਦਾ ਪੱਧਰ 13.61 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਰਾਸ਼ਨ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਰਦਾਨੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਆਏ ਹਨ। TOI ਨੂੰ ਭੇਜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਰਦਾਨੇ ਦੀਆਂ ਥੈਲੀਆਂ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਮੋਹਰ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸ ‘ਤੇ “ਫਸਲ ਸਾਲ 2024-25, ਵਸਤੂ: ਕਣਕ/ਝੋਨਾ” ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ICMR ਨੇ ਵੀ ਵੱਧ ਸੇਲੇਨੀਅਮ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪਛਾਣ
ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਸਰਚ (ICMR) ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਕੋਪ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ, ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਲੇਨੀਅਮ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਗੰਜੇਪਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਸ਼ਨ ਦੁਕਾਨਾਂ ਤੋਂ ਕਣਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵੀ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਪਰ ਇਸਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ।
ICMR ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਕੀ ਰਾਸ਼ਨ ਦੁਕਾਨ ਦੀ ਕਣਕ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਖੋਜਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ।
ਕੀ ਹੈ ਸੇਲੇਨੀਅਮ ?
ਸੇਲੇਨੀਅਮ ਇੱਕ ਧਾਤੂ ਹੈ, ਭਾਵ ਇਸ ਵਿੱਚ ਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਧਾਤਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੀਰਕ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਖਣਿਜ ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਪਤ ਅਤੇ ਘਾਟ ਦੋਵੇਂ ਸਰੀਰ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
